Op 25 oktober 2019 werd voor de tiende keer de Crystal Scales of Justice Prize uitgereikt, in Oslo. Deze prijs wordt om de twee jaar toegekend door de European Commission for the Efficiency of Justice (CEPEJ) Daar mocht ik bij aanwezig zijn. Winnaar werd de Supreme Court of Slovenia met haar project Improving the Quality of Justice (IQ Justice). Met dit project beoogt het hoogste rechtscollege van Slovenië door verbetering van de kwaliteit van de rechtspraak, verbetering van de communicatie en verbetering van de voorlichting, het vertrouwen van de Sloveense burgers in hun gerechtelijk apparaat te vergroten.
De uitreiking vond plaats na een seminar over de rol van de rechter in mediation, georganiseerd door de rechtenfaculteit van de universiteit van Oslo, ter viering van de European Day of Justice. Noorwegen organiseerde de dag omdat zij in 2017 winnaar was van de prijs. Interessant was de inleiding van Heidi Heggdal, rechter in de Oslo District Court die het Noorse mediation systeem uiteen zette. Heel kort weergegeven zijn het de Noorse rechters die mediaten. De rechter stelt mediation aan de procespartijen voor. Zeggen die ja, dan wordt de mediation door andere rechters begeleid dan de rechters die uiteindelijk over de zaak oordelen. Mediation vindt alleen in civiele zaken plaats.
De Nederlandse delegatie behoorde met haar presentatie over Mediation in Strafzaken “Mediation in criminal justice; referrals by prosecutors in the prosecutorial phase and referrals by judges in the pre-sentencing phase” tot de vier finalisten. Landelijk co-ordinator Judith Uitermark en Landelijk Jeugd officier, programma directeur straf met zorg Isabeth Mijnarends namen de presentatie voor hun rekening. De vier finalisten waren gekozen uit 43 inzendingen uit 20 landen. De prijs is ingesteld om innovatieve en efficiënte werkwijzen te ontdekken en te belichten betreffende de rechtspraak, het justitieel proces en de organisatie van de gerechten. De bij de Raad van Europa aangesloten landen (47 Europese en 6 niet-Europese) kunnen zo van elkaars ervaring, kennis en kunde leren.
De doelstellingen van de in 2002 opgerichte CEPEJ zijn niet de minste. Zij wil de lidstaten praktische oplossingen bieden voor de eigen gerechtelijke organisatie, waarbij de behoeften van de gebruikers van die gerechten ten volle meegewogen moeten worden. Zij wil de lidstaten helpen de gerechtelijke standaarden van de Raad van Europa (beter) in het eigen rechtssysteem door te voeren. Zij wil de caseload van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens helpen verlichten door de lidstaten effectieve oplossingen aan te reiken ter voorkoming van schending van het recht op een fair trial within a reasonable time. Lange doorlooptijden zijn een groot probleem. Tegen de achtergrond van deze doelstellingen is de nominatie van mediation in strafzaken een belangrijke mijlpaal. Het betekent dat de CEPEJ in de Nederlandse bijdrage een innovatie ziet die het waard is om met alle aangesloten landen te delen. Mediation in strafzaken wordt geprezen als origineel, maar vooral ook als voorziening die potentieel heeft om in de andere lidstaten ingevoerd te worden en de efficiency van het gerechtelijk apparaat positief te beïnvloeden. Mediation in Strafzaken wordt een schoolvoorbeeld genoemd van toepassing van herstelrecht in een strafrechtelijk kader. Het is de jury in het bijzonder opgevallen dat Mediation in Strafzaken de beginselen neergelegd in Aanbeveling nr R (99) 19 van het Comité van Ministers van de Raad van Europa volgt. In die aanbeveling wordt onder meer gesteld:
“V.4. Outcome of mediation 31. Agreements should be arrived at voluntarily by the parties. They should contain only reasonable and proportionate obligations. 32. The mediator should report to the criminal justice authorities on the steps taken and on the outcome of the mediation. The mediator’s report should not reveal the contents of mediation sessions, nor express any judgment on the parties’ behaviour during mediation.”
Mooi is dat de jury onderstreept dat mediation in strafzaken grotere erkenning aan de plaats van het slachtoffer in het strafrechtelijk proces geeft zonder het slachtoffer daarin te sturen waardoor diens behoefte centraal blijft. Tegelijkertijd waardeert de jury het evenzeer dat mediation in strafzaken de verdachte de gelegenheid biedt zichzelf/zijn gedrag beter te begrijpen, wat een eerste stap is op weg naar herstel voor het slachtoffer maar ook voor de rehabilitatie van verdachte in de maatschappij. Aldus neemt de tevredenheid van slachtoffers met het gerechtelijk proces toe, en neemt tegelijkertijd de recidive af. Hieronder de volledige tekst van de jury bij monde van Bartolomeo Cappellina: “Among the projects that distinguished themselves for originality, potential for diffusion and impact on the quality and efficiency of judicial institutions there is the project “Mediation in criminal justice; referrals by prosecutors in the prosecutorial phase and referrals by judges in the presentencing phase” proposed by the Netherlands. The project is noteworthy because it represents a textbook application of restorative justice to the criminal law domain. The project is particularly remarkable, in the framework of this prize, because it applies the principles of the Council of Europe Recommendation (99)19 concerning mediation in criminal matters. It is especially innovative because it integrates mediation not only as part of the legal procedure, but as well as a factor to be included both by the prosecutor office and the judge in their considerations over criminal cases. As jury, we particularly appreciated the contribution that this project provides towards a higher recognition of the place of the victim in criminal procedure. It does so in a framework that is not mandatory, adapting to the needs of the victim which could or not be in demand of processing the victimization events through mediation with the accused. On the other side, we consider this project as equally valuable and innovative concerning the place of the accused in the process. Incentivizing the involvement of the accused offender in a mediation with the victim can have positive effects, enabling the offender to better understand his/her deviant behavior, which is the stepstone to his/her rehabilitation in society as well as to the restoration of the victim. Both of these results contribute to enhance the efficiency of the judicial systems raising the satisfaction of the victims towards the courts and potentially reducing the rate of reoffenders in the system.” Met recht lovende woorden van een vooraanstaand internationaal orgaan! Alle delegatieleden zijn dan ook trots op de toegekende Special Mention Award. Naar verwachting zal de komende tijd vanuit het buitenland de nodige belangstelling voor Mediation in Strafzaken getoond worden.